Tuallengsianginn a riantuan ning (How kinder works) - Laiholh (Hakha Chin)

Kum-thum-ngakchia tualleng sianginn le tuandeuh tualleng sianginn thawknak kong hngal.

Transcripts

Tuallengsianginn, ‘ngakchia zohkhenhnak’ asilole ‘tuandeuh ngakchia fimcawnnak’ ti zongin langhtermi cu, na fa i thanchonak le cawnnak ah a biapimi a si. Tuallengsianginn program ah kum hnih ca na fa minkhumhnak tuahmi nih a thiamnak pawl thanchonak a bawmh khawh, cuticun nunnak le sianginn ah tha tein an tuah lai.

Tuallengsianginn kai caan pawl:

Kum Thum Ngakchia ca Tuallengsianginn prokarem pawl cu zarhkhat ah suimilam 5 le 15 karlak caah an si i Kum Li Ngakchia ca Tuallengsianginn prokarem pawl cu suimilam 15 caah an si.

Fehtermi aphi pawl:

Tuallengsianginn program a kaimi ngakchia pawl cu nambar le cafang pawl rel ning le hngalh ning, le harnak pawl siamremh ning tibantuk thiamnak pawl thancho an thawk. Tuallengsianginn ah mah le mah izumhnak le mah tein dirkhawhnak na fa nih aa sersiam lai i hawikomnak lei le umtuning lei thiamnak pawl a cawng lai. Mah pawl nih hawikomh a thiamter lai i hawikom thar pawl a ngei lai.

Kherhlainak nih a langhtermi ah kum 16 an si ah, sianginn kai hlan ah tuallengsianginn prokarem kum hnih asilole kum 3 a rak kaimi siangngakchia pawl cu Mirangca le kanaan ah a rak kai lomi nak in mat tam deuh an hmuh ti a si.

Nulepa pawl le tuallengsianginn cawnpiaktu pawl rian an tuanti ning:

Tuallengsianginn nih nulepa/zohkhenhtu pawl, innchungkhar pawl le cachimtu pawl karlak ah riantuantinak a thabikin a ser. Nulepa/zohkhenhtu pakhat dirhmun in, na fa i a thanchonak caah a biapi bikmi pakhat na si. A dik lomi chungin ahmaanmi ah lam na hruai, nan holh, nunphung le zawnruahnak le upatnak tibantuk aman pawl kha na chimh. Cachimtu pawl nih tuallengsianginn ah zeidah a cang timi kong le inn ah na fa nih peh zulh in cawnnak a tuahnak bawmh ding lam pawl an in chimh lai. Na fa i a huammi pawl le cawn a duhmi kong kha hngalh an duh.

Na tuallengsianginn cachimtu kha zeitikcaan paoh ah holhlettu tawlrel piak dingah na fial khawh. Hihi a hmun ah asilole telephone asilole video in tuah khawh a si. Hi riantuanpiaknak hmuh ding innchungkhar pawl caah aman pek ding aa telmi a um lo.

Tuallengsianginn ah zeidah a cang:

Cachimtu pawl nih letecelhnak hmangin cawn dingah ngakchia pawl kha an forh hna. Cawlcanghnak pawl ah zuksuainak, hlasaknak, kainak, cawhnak le aleng ah tliknak, tunun pawl he lentecelhnak le ca-uk pawl relnak aa tel men lai. Lentecelhnak nih ngakchia pawl kha an khuaruahnak hman dingah tha a pek hna i thil pakhat khat hmuhchuah khawhnak a pek hna, i hrawmnak le mah le caan te ah midang pawl he riantuantinak ngeih lio ah. Ngakchia pawl nih aw pawl, biafang pawl le holh kong kha an cawng lai, Mirangholh chim ning le ifian ning telhchih in.

Tuallengsianginn pawl cu aa cawhthupmi nunphung kan mibu sinak phunkhat a si:

Tuallengsianginn program pawl nih zeibantuk dirhmun in a rami nulepa dihlak kha an mibu chung i tel dingah an don hna. Anmah cu nulepa hna an i ton khawhnak le an sining an chimphuan khawhnak hmun le pakhat sin in pakhat nih cawn khawhnak hmun a si.

Cachimtu pawl nih na fa le nan nunphung kong hngalh an duh. Hi nih hin na fa caah sullam a ngeimi program pawl timhtuahnak a bawmh hna, nunphung ni pawl le puai pawl cungah hngat in cawlcanghnak pawl le Victoria ah idannak conghlawmhnak telhchih in.

Cachimtu pawl nih aho paoh kha cawlcanghnak pawl ah an telh hna, cu ticun Mirangholh a thiam lomi ngakchia pawl nih midang pawl bantukin lentecelhnak le cawnnak kha aa khat in caantha sunglawi pawl an ngei. Cheukhat tuallengsianginn program pawl nih Mirangholh tlawmpal a thiammi asilole a thiam lomi ngakchia pawl a bawm khomi holh phun hnih a thiammi cawnpiaktu pawl an ngei hna. Ngakchia pawl cu midang pawl sining cohlan ding le nunphung lei idannak upat dingah cawnpiak an si fawn.

Tuallengsianginn prokarem phun pawl

Chun i caan saupi zohkhenhnak (cucu ngakchia zohkhenhnak ti zongin auhmi a si) asilole amah tein a dirmi (cucu a tem ningin kaimi ti zongin auhmi a si) tuallengsiangnn lei riantuanpiaknak pakhat paoh ah ngakchia pawl cu Kum Thum Ngakchia ca Tuallengsianginn prokarem an kai kho. Hi riantuanpiaknak pawl cu Kum Li Ngakchia Tuallengsianginn program zongah an pek tawnmi a si.

Chun i saupi zohkhenhnak hmun nih fimcawnnak le zohkhenhnak kha chunnitlak a pek khawh, tuallengsianginn program telhchih in. Cachimtu nih hruaimi tuallengsianginn program cu fimcawnnak le zohkhenhnak caan chapchihmi he fonh khawh a si.

Amah tein a dirmi riantuanpiak ah, tuallengsianginn prokarem pakhat nih ni zeimawzat le rikhiahmi caan pawl lawngah rian a tuan lai. Amah tein a dirmi riantuanpiak cu sianginn kai caan lio ah kum khat zarh 40 chung rian a tuan tawn i sianginn pawl bantukin aa khatmi caan ah kharnak a tuah. Hi ni le caan pawl cu tuallengsianginn lei riantuanpiaknak nih chiahmi an si.

Updated