မ့ၢ်တီၤဖိသၣ်မၤတၢ်ဒ်လဲၣ် (How kinder works) - ကညီကျိာ် (Karen)

နၢ်ဟူဘၣ်ဃးသၢနံၣ်ကတီၤဆိကၠိအဂ့ၢ်ဒီးကတီၤဆိကၠိလၢတၢ်စးထီၣ်အီၤဆိအဂ့ၢ်လီၤ.

တီၤဖိသၣ်,တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤဒ်”တီၤဖိသၣ်ကၠိ”မ့တမ့ၢ်”ဖိသၣ်ဆံးအကတီၢ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့”မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်တခါလၢအဘၣ်ထွဲဒီးနဖိအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်ဒီးတၢ်မၤလိမၤဒိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆဲးလီၤနဖိလၢတီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢခံနံၣ်အဂီၢ် မၤစၢၤဒုးဒိၣ်ထီၣ် အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်သ့၀ဲဒၣ် ဒ်သိးအ၀ဲသ့ၣ်ကမၤဘၣ်တၢ်ဂ့ၤဂ့ၤ လၢတၢ်အိၣ်မူဒီးကၠိအပူၤန့ၣ်လီၤ.

တီၤဖိသၣ်အနၣ်ရံၣ်တဖၣ်

သးသၢနံၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တနွံစုာ်စုာ်တၢ်ဆၢကတီၢ် 5 ဒီး 15 နၣ်ရံၣ်အဘၢၣ်စၢၤအဂီၢ်ဒီးလၢ သးလွံၢ်နံၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢ 15 နၣ်ရံၣ်အဂီၢ်လီၤ.

တၢ်အစၢလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်သးတဖၣ်-

ဖိသၣ်လၢအလဲၤဆူတီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါ ကစးထီၣ်အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ် ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ် လၢအမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးမ့ၢ်တၢ်ကဒွးတၢ်ဒ်လဲၣ် ဒီးကွၢ်နီၣ်နီၢ်ဂံၢ်တဖၣ်ဒီးလံာ်ဖျၢၣ်တဖၣ်, ဒီးမ့ၢ်တၢ်ကဃဲာ်လီၤဘှါလီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ် ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. နဖိကသူၣ်ထီၣ်အတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤအသး ဒီးအတၢ်သ့ဆၢ ထၢၣ်လၢအကစၢ်အခီၣ် ဖဲတီၤဖိသၣ်အံၤ ဒီးမၤလိန့ၢ်ပှၤဂ့ၢ်၀ီဒီးသးတၢ်တူၢ်ဘၣ် အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ကရ့လိာ်မုာ်လိာ်သးဒီးမၤန့ၢ်တံၤသကိးလၢအသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါဒုးနဲၣ်၀ဲဒၣ်လၢကၠိဖိလၢအထီၣ်ဘၣ်တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခံနံၣ်မ့တမ့ၢ် 3 နံၣ်တချုးအစးထီၣ်ကၠိန့ၣ် မၤန့ၢ်အဲးကလံးကျိာ်ဒီးတၢ်ဒွးအမးလၢအအါန့ၢ်ဒံးပှၤတထီၣ်ဘၣ်၀ဲတဖၣ်ဖဲအသးပှဲၤထီၣ် 16 နံၣ်အခါလီၤ.

မ့ၢ်မိၢ်ပၢ်ဒီးတီၤဖိသၣ် အပှၤသိၣ်လိနဲၣ်ယုၤတၢ်တဖၣ် မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီဒ်လဲၣ်-

တီၤဖိသၣ်မၤတၢ်ဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်တၢ်ပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်လၢမိၢ်ပၢ်,ပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်,ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဒီးသရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤအိၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဒ်မိၢ်ပၢ်,ပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဂၤအသိး,နမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤအကါဒိၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးနဖိအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နသိၣ်လိအီၤဒီးတၢ်အဘၣ်ကမၣ်, နကျိာ်, လုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးတၢ်အလုၢ်အပှ့ၤတဖၣ် လၢအမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးတၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ဂ့ၤသး၀ါဒီးတၢ်ပးကဲတၢ်န့ၣ်လီၤ. သရၣ်သမါတဖၣ်ကကတိၤတၢ်ဒီးနၤ ဘၣ်ဃးတၢ်မနုၤတဖၣ်ကဲထီၣ်အသး လၢတီၤဖိသၣ်အပူၤလဲၣ် ဒီးကျိၤကွာ်လၢတၢ်ကမၤစၢၤနဖိအတၢ်ကမၤလိတၢ် လၢဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ကအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး နဖိအတၢ်သးစဲတဖၣ် ဒီးမ့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးမၤလိန့ၢ်တၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

နမၢနတီၤဖိသၣ်အသရၣ်သရၣ်မုၣ် လၢအကရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်နၤပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်တဂၤ လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်တခါလၢ်လၢ်အဂီၢ်သ့လီၤ. လၢမဲာ်သကိးမဲာ်သ့ မ့တမ့ၢ် ခီဖျိလီတဲစိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဂီၤမူန့ၣ်သ့လီၤ. တၢ်အလဲလၢအပာ်ဃုာ်လၢဟံၣ်ဖိဃီဖိကမၤန့ၢ်သူတၢ်မၤစၢၤတခါအံၤအဂီၢ်န့ၣ်တအိၣ်ဘၣ်.

တၢ်မနုၤကဲထီၣ်အသးလၢတီၤဖိသၣ်အပူၤလဲၣ်-

သရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဖိသၣ်တဖၣ် လၢအကမၤလိန့ၢ်တၢ် ခီဖျိတၢ်လိာ်ခိၣ်လိာ်ကွဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်ဘၣ်တဘၣ် ကပၣ်ဃုာ်တၢ်တ့တၢ်ဂီၤ, တၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢတၢ်, တၢ်စွါထီၣ်တၢ်, တၢ်ခူၣ်တၢ်ပူၤ ဒီးတၢ်ဃ့ၢ်လိာ်ကွဲ လၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်အချၢတဖၣ်, တၢ်လိာ်ကွဲဒီးတၢ်လိာ်ကွဲတဖၣ် ဒီးတၢ်ဖးလံာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လိာ်ကွဲဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဖိသၣ်လၢအကသူ၀ဲဒၣ် အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ်ကမှံတၢ် ဒီးမၤတၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်အသီတဖၣ် ဖဲမၤသကိးတၢ်ဒီးပှၤအဂၤတဖၣ် ခီဖျိတၢ်နီၤဟ့ၣ် ဒီးတၢ်မၤတၢ်လၢအမ့ၢ် တဂၤမၤ၀ံၤမးအဂၤတဂၤမၤ၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်တဖၣ်ကမၤလိန့ၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ကလုၢ်, တၢ်ကတိၤ ဒီးကျိာ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကကတိၤတၢ် ဒီးတၢ်နၢ်ပၢၢ်အဲးကလံးအကျိာ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

တီၤဖိသၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး ပပှၤတ၀ၢလၢအအိၣ်ဒီး လုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအါမံၤတခါလီၤ-

တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ် တူၢ်လိာ်မုာ်မိၢ်ပၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်သးအါမံၤအါကလုာ်အပူၤ လၢအကမၤဘၣ်ထွဲအသးဒီး အ၀ဲသ့ၣ်အပှၤတ၀ၢန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တခါအိၣ်၀ဲဒၣ် လၢမိၢ်ပၢ်တဖၣ်ထံၣ်လိာ်သး ဒီးနီၤဟ့ၣ်လိာ်သးတၢ်လဲၤခီဖျိ ဒီးမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢတဂၤဒီးတဂၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.

သရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ် အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးနဖိ ဒီးနလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမၤစၢၤအ၀ဲသ့ၣ် လၢအကကတဲာ်ကတီၤပာ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လၢအခီပညီအိၣ်၀ဲဒၣ် လၢနဖိအဂီၢ်, ပၣ်ဃုာ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ လၢအဒိးသန့ၤထီၣ်လၢ လုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမုၢ်နံၤ ဒီးမူးတဖၣ် ဒီးမၤလၤကပီၤတၢ်တဒ်သိးလီၤဆီ လၢအအိၣ်လၢဘံးထိရံယါအပူၤန့ၣ်လီၤ.

သရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ် ဒုးပၣ်ဃုာ်ပှၤကိးဂၤဒဲး လၢတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အပူၤ, မ့ၢ်ဒ်သိးဖိသၣ်တဖၣ်လၢ အတကတိၤအဲးကလံးကျိာ် ကအိၣ်ဒီးခွဲးယာ်တမံၤဃီလၢကလိာ်ကွဲ ဒီးမၤလိန့ၢ်တၢ်ဒ်ဖိသၣ်အဂၤတဖၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတနီၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးပှၤသိၣ်လိတၢ်ဖိလၢအကတိၤကျိာ်ခံကျိာ်သ့ လၢအကမၤစၢၤဖိသၣ် လၢအကတိၤအဲးကလံးကျိာ်ထဲတစဲးဖိ မ့တမ့ၢ် နီတစဲးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်တဖၣ်တၢ်သိၣ်လိစ့ၢ်ကီးအီၤ လၢအကမၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့အသးဒီးပှၤဂၤ ဒီးတူၢ်လိာ်ပှၤအဂၤတဖၣ် ဒီးပာ်ကဲလုၢ်လၢ်ထူသနူလၢအလီၤဆီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအကလုာ်တဖၣ်

ဖိသၣ်တဖၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်သးသၢနံၣ်တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအမ့ၢ်ဒီတသီတၢ်ကွၢ်ထွဲ(လၢတၢ်ကိးစ့ၢ်ကီးCCSအမံၤဒ်ဖိသၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်)အလီၢ်ခၢၣ်သးမ့တမ့ၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲတဘျီဘၣ်တဘျီ(လၢတၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤဒ်တၢ်ထီၣ်လၢအဆၢကတီၢ်ဒၣ်၀ဲ)တီၤဖိသၣ်အတၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤစၢၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ညီနုၢ်ဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးသးလွံၢ်နံၣ်တီၤ ဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကွၢ်ထွဲဒီတနံၤအလီၢ်တခါ ဟ့ၣ်၀ဲဒၣ်ဒီတနံၤ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်, ပၣ်ဃုာ်တီဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါသ့လီၤ. သရၣ်သရၣ်မုၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် တၢ်ထၢနုာ်လီၤသူသကိးအီၤ ဃုာ်ဒီးတၢ်ပာ်ဖှိၣ်အါထီၣ်နၣ်ရံၣ် လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အဂီၢ်သ့လီၤ.

လၢတၢ်ကွၢ်ထွဲတဘျီဘၣ်တဘျီတခါအပူၤ,တီၤဖိသၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်ကမၤတၢ်ထဲဒၣ်လၢနံၤသီလီၤလီၤဆီဆီတဖၣ်ဒီးလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤလီၤဆီဆီတခါအပူၤလီၤ. တၢ်ကွၢ်ထွဲတဘျီဘၣ်တဘျီအတၢ်မၤစၢၤန့ၣ်ညီနုၢ်လဲၤတရံးအသးတနံၣ် 40 နွံဖဲကၠိထီၣ်အကတီၢ်ဒီးဟံးန့ၢ်နံၤသဘျ့တဘျီဃီဒီးကၠိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်နံၤဒီးနၣ်ရံၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီလီၤအီၤခီဖျိတီၤဖိသၣ်အတၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ.