တပူၤဃီ,ပမၤကဲထီၣ်ကၠိလၢအပူၤဖျဲးတဖၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲးဘၣ်ထွဲ,မၤလိန့ၢ်တၢ်ဒီးသဘျိၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ.
ဖဲကၠိတဖၣ်,ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဒီးကၠိဖိတဖၣ်မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီအခါ,ပတုၤထီၣ်တၢ်အစၢလၢအဂ့ၤကတၢၢ်တဖၣ်သ့လီၤ. တၢ်ပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်အံၤအကါဒိၣ်လၢတၢ်ကမၤကဲထီၣ်ကၠိအခိၣ်အဃၢၤလၢအဆီၣ်ထွဲကၠိဖိခဲလၢာ်လၢကဘၣ်ထွဲ,မၤလိန့ၢ်တၢ်ဒီးသဘျိၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ. ဒ်မိၢ်ပၢ်တဂၤဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဂၤအသိး,နမၤမူဒါအကါဒိၣ်ကတၢၢ်တခါလၢတၢ်ကမၤစၢၤနၤဒီးနဖိလၢကနၢ်ပၢၢ်ဒီးတုၤထီၣ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းအတၢ်မုၢ်လၢ်တိာ်ပာ်လၢတၢ်နီၤသူသကိးအီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်ကၠိဖိတဖၣ်နဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢတၢ်မုၢ်လၢ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်
လၢကၠိအပူၤ,ကၠိဖိခဲလၢာ်န့ၣ်တၢ်မုၢ်လၢ်ပာ်လၢကပာ်ကဲတၢ်,ပူၤဖျဲးဒီးပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သကဲာ်ပ၀းတဖၣ်အံၤမၤစၢၤမၤကဲထီၣ်ကၠိတဖၣ်ဒ်တၢ်လီၢ်တခါလၢပှၤကိးဂၤဒဲးတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးန့ၣ်လီၤ.
ကၠိဖိတဖၣ်တုၤထီၣ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းအတၢ်မုၢ်လၢ်တဖၣ်ခီဖျိတၢ်ပာ်ကဲတၢ်,တၢ်ပူၤဖျဲးဒီးတၢ်ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှဲၤဒီးတၢ်ပၥ်ကဲ
- လူၤပိာ်မၤထွဲပှၤမၤတၢ်ဖိအတၢ်နဲၣ်လီၤတဖၣ်ဒီးကၠိအတၢ်ပြၢတဖၣ်.
- ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်ကၠိအတၢ်ထူးတၢ်တီၤဒီးတၢ်ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- သူကျိာ်လၢအပှဲၤတၢ်ပာ်ကဲတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပူၤဖျဲး
- ပာ်အကစၢ်အသးဒီးပှၤအဂၤလၢတၢ်ပူၤဖျဲးဒီးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးန့ၣ်လီၤ.
- ကတိၤထီၣ်တၢ်မ့တမ့ၢ်ကွၢ်ဃုတၢ်မၤစၢၤလၢသးပှၢ်တဂၤအအိၣ်ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မ့တမ့ၢ်ပှၤအဂၤတဂၤဘၣ်တၢ်ရ့အီၤပှဲၤတၢ်တတီတတြၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.
- ထဲဒၣ်ဟဲစိာ်ပီးလီလၢအပူၤဖျဲးဒီးအလီၢ်အိၣ်ဆူကၠိန့ၣ်လီၤ.
ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်
- လဲၤထီၣ်ကၠိကိးနံၤဒဲး,လဲၤထီၣ်ကၠိအဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဘၣ်ဒီးအိၣ်ကတီၤအသးလၢကမၤလိန့ၢ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.
- ပၣ်ဃုာ်,မၤအဂ့ၤကတၢၢ်,ဒီးဃ့န့ၢ်တၢ်မၤစၢၤဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
- သ့ၣ်ညါဒီးလူၤပိာ်မၤထွဲကၠိအဖီလစံၣ်တဖၣ်,ပၣ်ဃုာ်လီတဲစိအဖီလစံၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်မၤစၢၤသ့ဒ်လဲၣ်
ခီဖျိနဲၣ်ဖျါဒီးဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢအဂ့ၤန့ၣ်,နမၤစၢၤနဖိသူၣ်ထီၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢအ၀ဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ်လၢကတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးလၢကၠိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးကၠိတဖၣ်မၤသကိးတၢ်အခါ,ကၠိဖိတဖၣ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအဂ့ၤကတၢၢ်သ့လီၤ.
မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်မၤစၢၤဆီၣ်ထွဲအဖိအသကဲာ်ပ၀းလၢက-
ပှဲၤဒီးတၢ်ပၥ်ကဲ
- သ့ၣ်ညါကၠိအတၢ်ဘျၢတဖၣ်ဒီးဆီၣ်ထွဲအ၀ဲသ့ၣ်လၢဟံၣ်သ့လီၤ.
- နဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်ပာ်ကဲတၢ်အသကဲာ်ပ၀းလၢမ့ၢ်နကတိၤတၢ်ဒီးအီၤဒီးဘၣ်ဃးဒီးကၠိအပှၤမၤတၢ်ဖိ,ဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးပှၤအဂၤလၢနီၢ်ကစၢ်ဒီးလီပှာ်ယဲၤအဖီခိၣ်ခံမံၤလၢာ်ဒ်လဲၣ်သ့လီၤ.
- မၤန့ၢ်သူကၠိအတၢ်မၤအကျိၤအကွာ်တဖၣ်လၢတၢ်ကတီၣ်ဖျါဒီးဃဲၣ်လီၤဘှါလီၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်ဆိဆိန့ၣ်လီၤ.
ပူၤဖျဲး
- မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီဒီးပှၤမၤတၢ်ဖိဖဲနဖိမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢကၠိလၢကနၢ်ပၢၢ်ဒီးဃဲၣ်လီၤဘှါလီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- မၤလီၤတံၢ်နဖိသ့ၣ်ညါအဘၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကဃ့န့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢသးပှၢ်လၢတၢ်နာ်အီၤသ့တဂၤအအိၣ်လၢအမၤတၢ်လၢကၠိန့ၣ်လီၤ.
- မၤလီၤတံၢ်နဖိအိၣ်ပူၤပူၤဖျဲးဖျဲးလၢလီပှာ်ယဲၤအဖီခိၣ်ခီဖျိတၢ်ကတိၤတၢ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဒီးဃဲၣ်လီၤဘှါလီၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်ဆိဆိန့ၣ်လီၤ.
ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်
- မၤစၢၤနဖိလၢကထီၣ်ကၠိကိးနံၤဒဲး-ကိးသီဒဲးန့ၣ်အလီၢ်အိၣ်ဒိၣ်မးလီၤ.
- တၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢဒီးကၠိအပှၤမၤတၢ်ဖိဒီးမၤသကိးတၢ်တပူၤဃီလၢကဆီၣ်ထွဲနဖိအတၢ်မၤလိဒီးတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤန့ၣ်လီၤ.
- ကတိၤတၢ်ဒီးနဖိဘၣ်ဃးအ၀ဲသ့ၣ်အနံၤဒီးအ၀ဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်ဒီးဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်မၤလိခီဖျိတၢ်ကွၢ်နီၣ်အတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါဒီးတၢ်ဂုာ်ထီၣ်ပသီထီၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
နသ့ၣ်ညါ၀ဲဒၣ်လၢကၠိဖိတနီၤဒီးအ၀ဲသ့ၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဘၣ်ဂဲၤလိာ်ဒီးတၢ်ထီၣ်ကၠိမ့တမ့ၢ်တၢ်မၤနၢ်ပၢၢ်အသးဒီးကၠိအတၢ်သမၢတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဂံၢ်ထံးဖဲအံၤတနီၤမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤစၢၤတၢ်သ့န့ၣ်လီၤ-
မ့ၢ်ကၠိဆီၣ်ထွဲကၠိဖိတဖၣ်လၢကတုၤထီၣ်အသကဲာ်ပ၀းအတၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိဒ်လဲၣ်
ခီဖျိတၢ်သိၣ်လိဒီးတၢ်မၤဆူၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢအဂ့ၤ,ကၠိတဖၣ်မၤလီၤတံၢ်တၢ်မၤလိမၤဒိးအခိၣ်အဃၢၤလၢအဂ့ၤ,ပူၤဖျဲးဒီးတီတြၢ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လီၤလၢတၢ်မၤလိမၤဒိးဒီးတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤန့ၣ်လီၤ.
ကၠိတဖၣ်ဆီၣ်ထွဲဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဒီးကၠိဖိတဖၣ်ခီဖျိတၢ် ပာ်ကဲတၢ်, ပူၤဖျဲး ဒီး ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှဲၤဒီးတၢ်ပၥ်ကဲ
- သိၣ်လိဒီးနဲၣ်ဖျါထီၣ်ကၠိအတၢ်ဘျၢတဖၣ်ဒီးတၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢအဂ့ၤလၢတၢ်မုၢ်လၢ်ပာ်တဖၣ်ဆူကၠိဖိတဖၣ်အအိၣ်တက့ၢ်.
- သိၣ်လိ,နဲၣ်ဖျါဒီးပာ်ပနီၣ်တၢ်ဆှဲဆှဲလၢအမ့ၢ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢအပှဲၤတၢ်ပာ်ကဲလၢတၢ်မုၢ်လၢ်ပာ်အီၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီဒီးပှဲၤတၢ်လၢအဂ့ၤဃုာ်ဒီးကၠိဖိတဖၣ်,မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်တက့ၢ်.
ပူၤဖျဲး
- အိၣ်ဒီးဖီလစံၣ်ဒီးတၢ်မၤအကျိၤအကွာ်လၢအဆှဲလၢကဒီသဒၢဒီးခီဆၢ၀ဲဒၣ်တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်ဒီးပာ်ကၠိဖိတဖၣ်ပူၤပူၤဖျဲးဖျဲးတက့ၢ်.
- ဟ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲဆူညါဆူကၠိဖိပှဲၤတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲကၠိဖိလၢကကတိၤထီၣ်တၢ်ဒီးကွၢ်ဃုတၢ်မၤစၢၤတက့ၢ်.
- ပှဲၤတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤထံၣ်န့ၢ်ဒီးဃဲၣ်လီၤဘှါလီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်လၢကပၢၤဃာ်ကၠိအခိၣ်ဃၢၤလၢအပူၤဖျဲးလၢလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ,ပှၤဂ့ၢ်၀ီ,နီၢ်ခိတကပၤတက့ၢ်.
ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်
- ဟ့ၣ်လီၤဘၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်သး,ဒုးပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်တၢ်လၢကတုၤထီၣ်တၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢကၠိဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
- ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ကၠိဖိတဖၣ်လၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ကတဲထီၣ်တၢ်လၢတၢ်ဆၢတဲာ်တဖၣ်လၢကမၤဘၣ်ဒိအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်မၤလိဒီးကၠိအတၢ်အိၣ်မူအပူၤတက့ၢ်.
- သူၣ်ထီၣ်တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်လၢအဆူၣ်,တၢ်နာ်န့ၢ်အီၤလၢကမၤလီၤတံၢ်ကၠိဖိခဲလၢာ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ,နၣ်ဟူအကလုာ်ဒီးပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အ၀ဲၤကျိၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ထံးတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢကၠိတဖၣ်အဂီၢ်လၢကသူၣ်ထီၣ်ကၠိဖိအသကဲာ်ပ၀းလၢအဂ့ၤဒီးမၤဆူၣ်ထီၣ်တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်လၢအဂ့ၤလၢကၠိ,ကၠိဖိတဖၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်လဲၤမၤန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်
ဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးနဖိအတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤ,တၢ်သကဲာ်ပ၀းမ့တမ့ၢ်တၢ်ပူၤဖျဲးအခါတၢ်လၢနမၤသ့မ့ၢ်၀ဲ-
- ကတိၤတၢ်ဒီးနဖိအသရၣ်သရၣ်မုၣ်မ့တမ့ၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆဲးကျိအဂီၢ်ပှၤတဂၤဒ်ခီၣ်ခါအခီၣ်ထံးတခါဒီးလူၤပိာ်မၤထွဲကၠိအတၢ်မၤအကျိၤအကွာ်လၢတၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢအတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
- သံကွၢ်ဘၣ်ကၠိလၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲအဂီၢ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ဆှၢဃီၤဆူညါအဂီၢ်တက့ၢ်-အ၀ဲသ့ၣ်ဘျးစဲန့ၢ်နၤဒီးတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤအပှၤမၤတၢ်ဖိမ့တမ့ၢ်ပှၤစဲၣ်နီၤအတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်သ့လီၤ.
- ဆဲးကျိးဘၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အ၀ဲၤကျိၤ ခိခိၣ်အ၀ဲၤဒၢး ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ဆူညါတၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်တက့ၢ်.
ဂံၢ်ထံးတၢ်မၤစၢၤလၢလာ်တဖၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲဒၣ်လီၤ-
- Raising Children Network (တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဖိအပှာ်ဘျးစဲ) – ဟ့ၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢမိၢ်တဖၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်ဒီးအဖိလၢ အထီၣ်ကၠိအသးနံၣ်, တချုးလိၣ်ဘိ မ့တမ့ၢ် လိၣ်ဘိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
- eSafety Commissioner (အံၣ်လဲးထြီနံးအတၢ်ပူၤဖျဲးအခီၣ်မံးရှၢၣ်နၢၣ် – ဟ့ၣ်ကူၣ်မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်လၢကမၤစၢၤပာ်ဃာ်ဖိသၣ်ပှဲၤတၢ်ပူၤဖျဲးလၢလီပှာ်ယဲၤအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
- Report Racism hotline (တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဒူၣ်ကလုာ်တၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါအလီကျိၤ) – ဃုသ့ၣ်ညါမ့ၢ်တၢ်ကပာ်ဖျါထီၣ်ဒူၣ်ကလုာ်အဖီခိၣ်တၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါမ့တမ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါလၢကၠိတဖၣ်အပူၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
- Bully Stoppers (တၢ်ပာ်ကတီၢ်တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်) – ဟ့ၣ်ကူၣ်မိၢ်ပၢ်ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်ဒီးတၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Updated