Tokkummaadhaan, mana barumsaa nagaa fi hundi bakka itti argamu, baratuu fi guddatu ni uumna.
Yoo manni barumsaa, maatii fi barattoonni waliin hojjetan, bu’aa gaarii arganna. Walta’iinsi kun naannoo mana barumsaa barattoonni hundi akka baratan, akka baratanii fi akka dagaagan deeggarsa uumuuf murteesaadha. Akka maatii fi guddisaatti, ilmi keessan hubannoo fi fedhii amala waliinii akka guutu gargaaruuf ga’ee guddaa qabdu.
Barattoonni amala eegamaa akkamitti akka argisiisan
Mana barumsaatti, barattoonni hundi kabajaa, nagaa, fi hirmaannaa agarsiisuu isaan irra eegama. Amaloonni kun mana barumsaa bakka hundi itti milkaa’u akka ta’u gargaaru.
Barattoonni fedhii amala kana kan guutan: kabajaa, nagaa, fi hirmaannaa agarsiisuudhaan.
Kabajaan
- Qajeelfama hojjettootaa fi seera mana barumsaa hordofuu.
- Qabeenya mana barumsaa fi qabeenya namoota biroo eeguu.
- Haasaa kabajaa qabu fayyadamuu.
Nagaa
- Ofii fi namoota biroo balaarraa baraaruu.
- Yoo isaan ykn namni biraa haqa malee ilaalamaa jiran nama guddaa irraa gargaarsa barbaaduu.
- Wanta nagaa fi barbaachisaa ta’e qofa mana barumsaatti fiduu.
Hirmaannaa
- Guyyaa hundaa mana barumsaa deemuu, yeroon ga’uu, fi barnootaaf qophaa’uu.
- Hirmaachuu, humna isaanii hundan dalaguu, fi yeroo barbaachisaa ta’etti gargaarsa gaafachuu.
- Seera mana barumsaa, dabalatee seera bilbila harkaa beekuu fi hordofuu.
Maatiin fi kunuunsaan akkamitti gargaaruu danda’an
Amala gaarii agarsiisuu fi jajjabeessuudhaan, ilmi keessan ogummaa fi barmaatilee mana barumsaatti milkaa’uuf barbaachisan akka horatu gargaartu. Maatii fi manneen barnootaa yeroo waliin hojjetan barattoonni waan danda’an galmaan gahuu danda’u.
Haaloota maatiilen fi kunuunsitoonni amala ilma isaanii deeggaruu danda’u:
Kabajaan
- Seera mana barumsaa beekuu fi manatti deeggaruu.
- Amala kabajaa qabu, akkuma isaan hojjettoota mana barumsaa, maatii, fi namoota biroo waliin haasa’an, kallattiidhaan yookaan interneetiin agarsiisuu.
- Adeemsa mana barumsaa rakkoo yeroon kaasuufi hiikuuf fayyadamuu.
Nagaa
- Yoo ilmi keessan mana barumsaatti rakkoo qabaate, rakkoo sana hubachuufi hiikuuf hojjettoota waliin hojjechuu.
- Ilmi keessan nama guddaa amanamaa mana barumsaatti argamu irra gargaarsa gaafachuun gaarii akka ta’e beekuu isaa mirkaneessuu.
- Ilmi keessan interneetii irratti nagaa akka ta’u mirkaneessuudhaaf, isaan waliin haasa’uu fi rakkoolee yeroon hiikuu.
Hirmaannaa
- Ilma keessan guyyaa hundaa mana barumsaa akka deemu gargaaruu – guyyaan hunduu barbaachisaa dha.
- Hojjettoota mana barumsaa waliin dubbachuu fi barnootaa fi fayyaa ilma keessan deeggaruuf waliin hojjechuu.
- Ilma keessan waliin guyyaa isaa irratti fi akkamitti akka isaan dhaga’amu haasa’uu, fi barumsa isaanii jajjabeessuu qabeenyaa fi guddina isaanii hubachuudhaan.
Ni beekna barattoonni tokko tokko fi maatiin isaanii atteendansii mana barumsaa yookaan diiddaa mana barumsaa irratti rakkoo qabu. Maddi odeeffannoo gargaaran tokko tokko asitti argamu:
Mana barumsaa barattoonni fedhii amala akkamitti akka guutan haala deeggaru
Amala gaarii barsiisuudhaan fi cimsuudhaan, mana barumsaa bakka barnootaa gaarii, nageenyaa fi haqaa qabu, barnootaa fi fayyaa irratti xiyyeeffatu mirkaneessa.
Mana barumsaa maatii fi barattootaf kabajaa, nagaa, fi hirmaannaa agarsiisuun ni deeggara.
Kabajaan
- Seera mana barumsaa fi fedhii amala gaarii barattoota barsiisuu fi agarsiisuu.
- Amala kabajaa qabu kan eegamu kallattiidhaan barsiisuu, agarsiisuufi beekuu.
- Barattoota, maatii, fi kaadhimamtoota hunda waliin hojjechuu fi gaarii ta’uu.
Nagaa
- Seeraa fi adeemsa bu’aa qabu qabaachuu, qeeqaa fi weerara ittisuuf, fi barattoota nagaa gochuuf.
- Deeggarsa dabalataa barattootaaf dhiyeessuu, fi barattoonni akka dubbatan fi gargaarsa barbaadan deeggaruu.
- Rakkoolee yeroon hubachuu fi hiikuu, mana barumsaa naannoo qaamaan, hawaasummaan fi aadaan nagaa qabu eeguuf.
Hirmaannaa
- Barnoota qorannoon deeggarame, hunda hammatee, kan fedhii barattoota hunda guutu kennuu.
- Barattoonni murtoo barnootaa fi jireenya mana barumsaa isaanii irratti dhiibbaa geessisan irratti yaada akka kennan humneessuu.
- Barattoonni hundi akka argan, dhaga’an, fi gatii qaban akka dhaga’aman mirkaneessuuf walitti dhufeenya cimaa, amanamaa ijaaruu.
Ministeerri Barnootaa meeshaalee fi deeggarsa mana barumsaaf ni kenna amala barattootaa gaarii ijaaruuf fi walitti dhufeenya gaarii mana barumsaa, barattoota, fi maatii gidduutti cimsuuf.
Maatiin fi kunuunsaan eessa gargaarsa argachuu akka danda’u
Yoo fayyaa, amala yookaan nagaa ilma keessan irratti dhiphattan, kanneen arman gadii gochuu ni dandeessu:
- Deemtee dura, barsiisaa ilma keessan yookaan nama dhuunfaa beekamaa waliin haasa’aa, akkasuumas adeemsa mana barumsaa rakkoolee ibsuuf hordofaa.
- Mana barumsaa gargaarsa yookaan wabii gaafadhaa – isaan hojjettoota fayyaa yookaan tajaajila addaa waliin isin qunnamsiisuu danda’u.
- Gargaarsa dabalataa yoo barbaachise, Ministeera Barnootaa waajjira naannoo quunnamaa.
Maddi odeeffannoo kanneenis ni argamu:
- Networkii ijoollee guddisuun – Maatii ijoolle umurii mana barumsaaf gahaan, umurii dargaggummaa duraa fi dargaggootaaf gorsa ni kenna.
- Qaamni nageenyaa – Maatii fi kuununsitoonni ijoollee interneetii irratti nagaa gochuuf gorsa ni kenna.
- Gabaasa warra ittisa jibbinsa sanyii – Mana barumsaatti sanyummaa yookaan adda baafamuu amantaa akkamitti akka gabaastan argadhaa.
- warra jeequmsa ittisan – Maatii fi kuununsitootaf arrabsa baratoota irratti gorsa.
Updated